مسائلی پیرامون فطریه

فطریه چیست؟

زکات فطره یا فطریه یکی از فروع دین اسلام است که در عید فطر پرداخت می‌شود. میزان فطریه معادل مبلغ سه کیلوگرم قوت غالب (غذای روزمره) مورد استفاده افراد است که می‌تواند گندم، برنج، ذرت، کشمش، خرما و مانند این‌ها باشد؛ معمولاً در زمان حاضر، گندم و برنج مهم‌ترین قوت غالب است، از این رو افراد باید برای هر نفر سه کیلوگرم گندم یا برنج یا معادل نقدی آن را به عنوان زکات فطریه پرداخت کنند.

پرداخت فطریه

بر کسی که خودش فقیر نباشد واجب است برای خود و تمام کسانی که تحت تکفل او هستند زکات فطره را بپردازد. اگر کسی که فطره بر او واجب است آن را پرداخت نکند بر فرد تحت تکلف واجب نمی‌شود.

فطریه ۱۴۰۰ چقدر است؟

دفاتر مراجع عظام تقلید، مقدار و مبلغ فطریه رمضان سال ۱۴۰۰ را اعلام کردند.

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای:

گندم: ۲۰ هزار تومان

برنج: بر اساس قیمت محل زندگی روزه دار

دفتر آیت الله العظمی سیستانی:

از آنجا که میزان زکات فطره برای هر فرد سه کیلوگرم است، مبلغ آن برای فطریه بدل از آرد بیست و یک (۲۱) هزار تومان و برای فطریه بدل از برنج ایرانی یکصد (۱۰۰) هزار تومان و فطریه بدل از برنج غیر ایرانی، هفتاد و پنج (۷۵) هزار تومان تعیین شده است.

دفتر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

بسمه تعالی

با آرزوی قبولی طاعات و عبادات روزه‌داران گرامی، نظر مرجع عالیقدر آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی، پیرامون میزان زکات فطره و کفاره روزه به شرح ذیل می‌باشد:

مؤمنان مبلغ معادل یک صاع (۳ کیلوگرم) گندم یا برنج را به عنوان قوت غالب جهت زکات فطره بپردازند.

کفاره روزه غیرعمدی، برای هر روز، یک مد (حدود ۷۵۰ گرم) طعام مثل گندم است.

کفاره عمدی، برای هر روز افطار عمدی، اطعام شصت مسکین؛ هرکدام یک مد (حدود ۷۵۰ گرم) طعام، مثل گندم پرداخت شود.

دفتر آیت الله العظمی وحید خراسانی:

باسمه‌تعالی

پیرو سوالات مکرر مؤمنین از دفتر حضرت آیت الله العظمی وحیدخراسانی (مد ظله العالی) مبنی بر میزان زکات فطره ماه مبارک رمضان ١۴۴٢، به اطلاع می‌رساند میزان زکات فطره برای هر نفر، یک صاع که تقریباً سه کیلوگرم گندم یا برنج و مانند اینها – از طعام‌های متعارف در محل – است که مکلّف می‌تواند پول یکی از اینها را طبق قیمتی که در محل خودش دارد محاسبه نموده و به فقیر بپردازد.

از آنجا که قیمت هر کیلو گندم در بعضی مناطق نزدیک به هفت هزار تومان و قیمت هر کیلو برنج متعارف تقریباً بیست و پنج هزار تومان می‌باشد، فطریه هر نفر به حساب گندم تقریباً، بیست هزار تومان و به حساب برنج، هفتاد و پنج هزار تومان می‌باشد و دفتر معظم له به این مبلغ زکات فطره را قبول می‌کند.

در مسأله ۲۰۳۱ توضیح المسائل در مورد مصرف زکات فطره چنین بیان شده است: مشهور فرموده اند: مصرف زکات فطره، مصرف زکات مال (مسأله ۱۹۴۲) است، ولی احتیاط واجب آن است که به فقرا داده شود، و باید این فقیر شیعه دوازده امامی باشد، مگر اینکه مؤمنی پیدا نشود، در این صورت به غیر ناصبی هم می‌شود داد.

دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

زکات فطره امسال بر مبنای قوت غالب گندم، مبلغ بیست هزار تومان (۲۰۰۰۰ تومان) و بر مبنای قوت غالب برنج، مبلغ هفتاد هزار تومان (۷۰۰۰۰ تومان) اعلام شده است. مؤمنین در انتخاب هر یک از این موارد مخیر هستند.

کفاره روزه غیر عمد مبلغ پنج هزار تومان (۵۰۰۰ تومان) است که باید به صورت نان تهیه و پرداخت شود، همچنین کفاره روزه عمد مبلغ سیصد هزار تومان (۳۰۰۰۰۰ تومان) است.

لازم به ذکر است که براساس مسأله ۱۶۹۲ رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی مکارم شیرازی، زکات فطره بر تمام کسانی که قبل از غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و غنی باشند واجب است، یعنی باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند، هر نفر به اندازه یک صاع (تقریباً سه کیلو) از آنچه غذای نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو یا خرما یا برنج یا ذرّت و مانند اینها به مستحق بدهد و اگر پول یکی از اینها را بدهد کافی است.

در ضمن بنابر فتوای معظّم له اگر کسی فقط در افطار شب عید فطر میهمان دیگری باشد فطریه او به عهده خودش است.

دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی:

گندم: ۲۵,۰۰۰ تومان

کفاره عذر: روزی ۶,۵۰۰ تومان

دفتر آیت الله العظمی نوری همدانی:

بسم الله الرحمن الرحیم

با آرزوی قبولی طاعات و عبادات همه مؤمنین و مومنات به اطلاع می‌رساند طبق نظر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی دامت برکاته میزان زکات فطره ماه مبارک رمضان ١۴۴٢، برای هر نفر، یک صاع که تقریباً سه کیلوگرم گندم یا برنج و یا اجناسی که در رساله عملیه ذکرگردید است. مکلّف می‌تواند پول یکی از اینها را طبق قیمتی که در محل خودش دارد محاسبه نموده و به فقیر بپردازد.

با توجه به اینکه قیمت هر کیلو گندم در بعضی مناطق نزدیک به هفت (۷) هزار تومان، و قیمت هر کیلو برنج متعارف تقریباً بیست و پنج (۲۵) هزار تومان می‌باشد، فطریه هر نفر به حساب گندم تقریباً بیست (۲۰) هزار تومان و به حساب برنج هفتاد و پنج (۷۵) هزار تومان می‌باشد.

چه کسانی باید فطریه پرداخت کنند؟

موضوع	نام مرجع	شرح حکم
حق پرداخت فطریه	آیت الله سیستانی	کسی که موقع غروب شب عید فطر، بالغ و عاقل است و بیهوش و فقیر و برده نیست، باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند، هر نفری یک صاع که گفته می‌شود تقریباً سه کیلو است از غذاهای معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش، یا برنج یا ذرت به مستحق بدهد، و اگر بجای آن پول هم بدهد، کافی است.
حق پرداخت فطریه	آیت‌الله مکارم شیرازی	کسانی که درآمدشان نسبت به مخارجشان، در حد زندگی متعارف شرع کافی باشد، حال این شخص کارگر، کارمند، کشاورز، کاسب و … باشد، باید فطریه بدهد. کسانی هم که درآمدشان به مخارجشان نخورد، مانند اینکه درآمدش ۱۹ و خرجش ۲۰ باشد. این شخص فقیر شرعی است و می‌تواند فطریه بگیرد؛ البته منظور زندگی بدون ریخت و پاش و تجملات است.
فطریه جنین در شکم مادر	آیت الله صافی گلپایگانی	واجب نیست.
فطریه جنین در شکم مادر	آیت الله حسین مظاهری	پرداخت فطریه لازم نیست، ولی برای محافظت او مطلوب است.
فطریه کودک به دنیا آمده در رمضان	آیت الله سیستانی	اگر پیش از غروب عید فطر بچه‌دار شود، باید فطره کودک را بدهد.
	آیت الله صافی گلپایگانی	اگر بعد از مغرب شب عید فطر بچه‌دار شود، واجب نیست فطره او را بدهد؛ اگرچه مستحب است فطره کسانی را که بعد از مغرب تا پیش از ظهر روز عید نان خور او حساب می‌شوند بدهد.
	آیت الله حسین مظاهری	باید زکات فطره برای او داد.
فطریه سرباز در حال خدمت	آیت الله صافی گلپایگانی	در صورت تمکّن مالی فطریه را باید خودشان بپردازند.
	آیت الله مکارم شیرازی	اگر تمکن مالی دارد، بنابر احتیاط واجب خودش بپردازد.
	آیت الله نوری همدانی	در صورتی که نان خور پدر به حساب می آیند به عهده پدر است و اگر هزینه آنان به عهده اداره مربوطه باشد زکات فطره بر کسی واجب نیست.

فطریه به چه کسانی باید پرداخت شود؟

موضوع	نام مرجع	شرح حکم
محل اصلی مصرف فطریه	آیت الله سیستانی	زکات فطره را بنابر احتیاط واجب، باید فقط به فقرا داد. و منظور فقرای شیعه است که دارای شرایط در مستحقین زکات مال هستند، و چنانچه در شهر از فقرای شیعه کسی نباشد می‌توان آن را به فقرای دیگر مسلمانان داد، ولی در هر صورت نباید به ناصبی داده شود.
	آیت الله مکارم شیرازی	زکات فطره برای شیعیان نیازمند باید مصرف شود. اما در صورت داشتن این شرط مثلاً می‌توان به زلزله زدگان نیز پرداخت کرد.
	آیت الله صافی گلپایگانی	زکات فطره بنابر احتیاط واجب باید به فقرای شیعه برسد و اگر به سازمان‌ها و مؤسسات خیریه داده می‌شود، یقین کند که بدون کم و زیاد در مورد فقیر شیعه صرف شود.
	آیت الله نوری همدانی	احتیاط مستحب آن است که فقط به فقرای شیعه بدهند.
	آیت الله مظاهری	زکات فطریه را در هر کار خیری می‌توان مصرف کرد، ولی پرداخت به فقرا بهتر است.
پرداخت فطریه به سید	آیت الله سیستانی	کسی که سید نیست، نمی‌تواند به سید فطره بدهد، حتی اگر سیدی نان خور او باشد، نمی‌تواند فطره او را به سید دیگری بدهد.
	آیت الله نوری همدانی	کسی که سید نیست نمی‌تواند به سید فطره بدهد.
	آیت الله مظاهری	سید به سید و سید به غیر سید می‌تواند بپردازد و اگر ضرورتی باشد، غیر سید به سید هم می‌تواند پرداخت کند.
پرداخت فطریه به واجب النفقه	آیت الله صافی گلپایگانی	زکات فطره را نمی‌توان به واجب النفقه، مانند فرزند، زن، پدر یا مادر حتی اگر مستحق باشند، داد.
پرداخت فطریه به نزدیکان	آیت الله سیستانی	مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان و همسایگان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد، و سزاوار است که اهل علم و دین و فضل را به دیگران نیز مقدم دارد.
	آیت الله مکارم شیرازی	اینکه شخص بخواهد برای کمک به خویشاوند خود در شهر دیگر، زکات خود را برای او بفرستد، نمی‌تواند، مگر اینکه در شهر فقیر نباشد؛ البته راهکاری در این عرصه وجود دارد به این صورت که یکی از دوستان فرد که در آن منطقه زندگی می‌کند، زکات فطریه او را بدهد، و این شخص، بعدها بدهی خود را به آن شخص پرداخت کند.
	آیت الله صافی گلپایگانی	مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.

مسائل زکات فطره

در زکات فطره مانند زکات مال قصد قربت لازم است، یعنی باید برای اطاعت فرمان خدا زکات فطره بدهد و نیّت فطره نیز شرط است.
زکات فطره را نمی‌توان قبل از ماه رمضان داد و اگر بدهد باید روز عید فطر اعاده کند، همچنین احتیاط واجب آن است که در ماه مبارک رمضان هم ندهد، ولی اگر پیش از ماه رمضان یا در ماه رمضان چیزی را به فقیر قرض دهد و بعد از آنکه فطره بر او واجب شد طلب خود را به جای فطره حساب کند مانعی ندارد.
در زکات فطره خوراک شخصی خود انسان ملاک نیست بلکه خوراک معمولی اهل شهر و یا محل ملاک است. بنابراین، کسی که همیشه برنج می‌خورد می‌تواند زکات فطره را از گندم بدهد.
در زکات فطره می‌توان به جای جنس، پول داد، مثلاً حساب می‌کند قیمت یک من گندم چه اندازه است; پول آن را به همین عنوان به فقیر می‌دهد، ولی باید توجّه داشت ملاک، قیمت خرده فروشی در بازار آزاد است نه قیمت عمده فروشی و نرخ رسمی و به تعبیر دیگر باید پولی بدهد که فقیر اگر بخواهد بتواند با آن همان جنس را از بازار بخرد.
گندم یا چیز دیگری را که برای فطره می‌دهند باید مخلوط با خاک و اشیا دیگر نباشد، مگر اینکه بقدری کم باشد که به حساب نیاید.