آمادگی برای ضیافت بزرگ الهی
ضیافت خداوند در ماه رمضان چیست و چگونه برنامه ریزی کنیم تا بهتر از برکات این ماه بهره ببریم؟
میهمانی خداوند، به معنای اکرام و رحمت خاص الهی بر بندگان است؛ زیرا بندگان – اعم از مؤمن و کافر – در سراسر زندگی خود بر سر سفره اکرام و رحمت الهی نشسته اند؛ اما میهمانی در ماه رمضان، اکرام و رحمت خاص برای روزه داران است. بر اساس روایات، چند موضوع نشان از میهمانی خداوند است که عبارتند از:
- از شب اول ماه رمضان درهای بهشت باز می شوند و تا شب آخر بسته نمی شوند.۱
- از ابتدا تا انتهای ماه رمضان، درهای جهنم بسته می شوند.۲
- شیاطین در بند و زنجیر می شوند تا نتوانند روزه بندگان را خراب کنند.۳
- ماه رمضان، ماهی است که اولش رحمت است و وسطش آمرزش گناهان و آخرش آزادی از آتش جهنم؛۴ یعنی ما با رحمت الهی به میهمانی دعوت می شویم و آمرزیده می شویم و در پایان میهمانی به عنوان جایزه و هدیه یادگار میهمانی، از آتش جهنم آزاد می شویم.
- شب قدر در این ماه است که ارزش آن از هزار ماه بیشتر است و عبادت در آن، نتایج بسیاری دارد و سرنوشت یک سال بندگان در آن تعیین می گردد.۵
بدون تردید، موفقیت در هر کاری، مستلزم برنامه ریزی صحیح است و آن هنگامی میسّر است که برنامه دارای شرایط زیر باشد:
- برنامه ناظر به اهدافی باشد که انسان در پیش رو دارد.
- اهداف وقتی از شفافیت برخوردار می شوند که فرصت های پیش آمده یا امکانات فراهم شده، به خوبی شناخته شده، ارزشگذاری گردند.
- وقتی انسان ارزش فرصتی را بداند یا اهمیت نعمتی را درک کند، قدر آن را بهتر می داند و بیشتر از آن بهرهبرداری می کند.
یکی از اهداف ماه مبارک رمضان، این است که از این فرصت سرنوشتساز، بیشترین بهره را ببریم. اگر بخواهیم به این هدف خود دست یابیم، باید از لحظه لحظه آن بهره برداری کنیم؛ حتی برای ساعاتی که در حال خواب یا استراحت هستیم.
به طور کلی برای بهرهبرداری از ماه مبارک رمضان، هر کسی باید متناسب با موقعیت شغلی و وضعیت جسمانی و روانی خویش، برنامهریزی کند. با توجه به این که ما دانشجو هستیم، مهم ترین تکلیف و کاری که بر عهده ماست،
دانشافزایی، تحصیل و تحقیق می باشد. از نظر سنی نیز ما جوان هستیم و از لحاظ جسمانی و روانی نیز از سلامت نسبی برخورداریم؛ در این صورت، باید وقت خود را به بخش های زیر تقسیم کنیم:
۱٫ برنامه ریزی برای دانش افزایی و تحصیل
در این قسمت، باید به عنوان فردی که وظیفه و کار اصلی اش تحصیل است، سعی کنیم با جدیت تمام و با تمرکز هر چه بیشتر، درسمان را خوب مطالعه کنیم و تکالیف علمی خود را به خوبی انجام دهیم.
۲٫ برنامه ریزی برای عبادت
در ماه مبارک رمضان، علاوه بر عبادت های معمول و همیشگی – مانند نمازهای یومیه – عبادات واجب و مستحب دیگری نیز اضافه شده اند؛ مانند روزه گرفتن که در سایر ماه های سال بر ما واجب نیست و نیز انجام دادن اعمال مستحبی که در این ماه تأکید فراوانی بر آنها شده است؛ مانند تلاوت قرآن، خواندن دعا و….
۳٫ خواب و استراحت
لازمه استفاده بهینه از دو بخش گذشته، این است که خواب و استراحت انسان به مقدار کافی انجام شود. در غیر این صورت، در دو بخش قبلی نیز موفق نخواهیم بود. در ماه مبارک رمضان، به دلیل جابه جایی اوقات غذا و تغییرات دیگر تا حدودی چرخه خواب و استراحت نیز تغییر می کند.
توصیه ما به شما این است که سعی کنید اولاً میزان خواب خود را خیلی تغییر ندهید و ثانیا وقت آن را نیز خیلی به هم نزنید؛ فقط با کمی تغییر در چرخه خواب، برنامه خواب و استراحت خود را ادامه دهید؛ مثلاً اگر هنگام سحر حدود یک ساعت -برای سحری خوردن و خواندن نماز شب و نماز صبح- بیدار می مانید، این مقدار از خواب را سعی کنید در روز جبران کنید؛ مثلا بعد از نماز ظهر و عصر با توجه به این که ناهار از برنامه روزانه حذف شده است، همان وقت را به استراحت و خواب اختصاص دهید تا هم خواب شما جبران شود و هم مقداری از شب را بتوانید بیدار بمانید و از وقتتان استفاده بهتری بکنید.
علاوه بر آن چه بیان شد، رعایت نکات زیر بر کیفیت استفاده از ماه مبارک رمضان می افزاید:
- برای استفاده بیشتر از روزه، علاوه بر این که در روز مباحاتی حرام می شوند، بر ترک محرماتی که بر اعضای دیگر لازم گردیده است، به ویژه محرمات چشم، گوش و زبان و نیز بر استفاده از غذای حلال اهتمام داشته باشد.
- در شبانه روز، چند نوبت قرآن تلاوت کنید؛ مثلاً پانزده دقیقه در روز و پانزده دقیقه در شب.
- ادعیه مأثوره را تقسیم کنید و آنها را نیز در چند نوبت در شبانه روز بخوانید. روزها به همان دعاهایی که بین نماز یا بعد از نمازهای یومیه خوانده می شود، اکتفا کنید؛ ولی شب ها کمی وقت بیشتری را صرف خواندن دعا کنید. اگر دعایی طولانی است، لازم نیست هر شب همه آن دعا را بخوانید.
- برای استفاده بهینه از زمان، در هنگام رفت و آمد، ذکر بگویید (البته ذکرهای بدون صدا و آرام تا شائبه ریا به وجود نیاید).
سعی کنید از مرحله ذکر زبانی به مرتبه توجه به معنای ذکر و ذکر قلبی و یاد واقعی خداوند برسید؛ به طوری که او را حاضر و ناظر بر خود بدانید.
بهترین ذکر، به ویژه برای رفع بعضی مشکلات ظاهری و نیز روحی و روانی، ذکر استغفار و لا اله الا الله است.
- سعی کنید دائم الوضو باشید و حتی قبل از خواب نیز وضو بگیرید و به بستر خواب بروید؛ زیرا در ماه مبارک رمضان، خواب نیز عبادت است و نفس کشیدن تسبیح به حساب می آید.
- از شب زندهداری و احیا – به ویژه در شب های تعطیلی – به مقدار حال و کشش روحی غفلت نکنید. شاید یکی از مهم ترین اعمال در ماه مبارک، شب زنده داری، تهجد، استغفار و نماز شب در نیمه شب هاست.
- حتماً در یکی از مجالس بیان احکام و معارف دینی و موعظه، در مساجد یا حسینیه ها شرکت کنید.
بسیاری از عالمان و مجتهدان نیز مقید به موعظه هستند و به مصیبت های گویندگان گوش فرا می دهند تا دل و جان خود را به واسطه شنیدن معارف دینی متذکر و نورانی سازند.
به طور کلی، شرکت در مجالس مذهبی، خود را در معرض نفحات و نسیم های رحمت الهی قرار دادن است و این، نقش مهمی در حفظ دین و معنویت انسان دارد.
- از انجام دادن ورزش های سنگین در طول ماه رمضان اجتناب کنید و در این ماه سعی کنید ورزش های سبک و آرام (مانند پیاده روی یا نرمش) انجام دهید.
- از غذاهای قندی و پروتئیندار در رژیم غذایی خود بیشتر استفاده کنید؛ مانند خرما و لبنیات.
- از پرخوری هنگام افطار و سحری پرهیز کنید؛ زیرا علاوه بر این که چرخه خواب شما را به هم خواهد زد، از سایر
برنامه های عبادی و درسی نیز بهره کافی را نخواهید برد.
- از هدر دادن انرژی بی جا و بی مورد مثل سخن غیر لازم و تماشای برنامه های تلویزیونی غیرضروری اجتناب کنید و به عبارت دیگر، با سکوت بیشتر و کنترل حواس، از هدر دادن انرژی جلوگیری کنید؛ به تمرکز خود بیفزایید و فرصت های جدیدی برای انجام دادن کارهای مهم تر ایجاد کنید.
پی نوشت:
- مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۴۴؛ ری شهری، میزان الحکمه، ج ۵، ص ۲۱۳۲٫
- میزان الحکمه، ج ۵، ص ۲۱۳۲٫
- همان.
- همان.
- همان.